پاک کردن رنگ چوب یکی از کارهایی است که ممکن است مجبور به انجام آن باشید. شاید این مَثَل را از معمارها شنیده باشید که تخریب سخت‌تر از ساختن است. پاک کردن رنگ چوب هم از این دست کارها است که برای علاقه‌مندان به رنگ کاری در خانه و یا حتی اساتید رنگ کار چوب دردسر و مشکل است.
حال سؤال اینجاست که از چه تکنیکی برای از بین بردن رنگ باید استفاده کرد؟ کدام روش مناسب‌تر است؟ در اجرای کدام روش محدودیت دارید؟ سرعت انجام کدام روش بیشتر است؟
پاک کردن رنگ به روش‌های مختلفی انجام می‌شود و انتخاب نوع روش پاک کردن رنگ بستگی به شرایط محیطی و سازه‌ای دارد. شما باید بدانید چه روشی برای سازه چوبی مورد نظرتان مناسب‌تر است. روشی که به سازه آسیب نرساند و برای شما قابل اجرا باشد.
در ادامه به توضیح در مورد روش‌های رایج رنگ‌برداری از روی چوب خواهیم پرداخت با ما در ادامه همراه باشید.
سوزاندن رنگ با آتش برای پاک کردن رنگ
یکی از روش‌های خشن و خاص برای پاک کردن رنگ استفاده از شعله‌های آتش و حرارت مستقیم برای پاک کردن لایه رنگ موجود بر روی چوب است. شما می‌توانید با استفاده از شعله پخش کن رنگ روی چوب را بسوزانید و با کمک کاردک یا لیسه، رنگ را بتراشید.
این روش برای موارد خاص کاربرد دارد و عدم توجه در استفاده درست از این روش موجب ناپایداری سازه در قسمت اتصالات، سوختن بیش از حد چوب و مشکلات دیگر خواهد شد. به همین منظور پیشنهاد ما برای استفاده از این روش برای مواردی مانند دیوار پوش‌های چوبی و انواع ورق چوبی (مانند لمبه) است.
مثال:
اگر نیاز به رنگ برداری از دیوار پوش چوبی قدیمی یا لمبه سقف قدیمی داشتید، ابتدا چوب‌ها را از دیوار یا سقف خارج کنید و با آتش رنگ چوب را بسوزانید. در این مرحله گرمای آتش حتی چوب را هم می‌سوزاند و قسمت رویه چوب آسیب خواهد دید.
در این زمان شما می‌توانید با تکنیک سندبلاست هم رنگ را بردارید و هم اینکه سطح چوب را از سوختگی و حالت زغالی تمیز کنید. اگر از همراهان قدیمی آیچوب باشید، حتماً در مورد سندبلاست چوب تا به حال اطلاعاتی کسب کرده‌اید و می‌دانید پیشنهادهای ما برای اجرای سندبلاست چوب چیست.
سشوار صنعتی در رنگ برداری
همان‌طور که در بالا اشاره شد، شما می‌توانید با حرارت دهی به رنگ، ساختار و مقاومت آن را تغییر دهید. سشوار صنعتی هم راهکار دیگری است که کمی ایمن‌تر از روش سوزاندن چوب است. در این روش در اثر گرمای زیاد سشوار صنعتی رنگ استحکام و ساختار خود را از دست می‌دهد و با استفاده از کاردک می‌توانید رنگ نرم شده را پاک کنید.
پس از لایه برداری اولیه، با سنباده کاری می‌توانید رنگ‌ها و لکه‌های باقی مانده را پاک کنید و به چوب خام برسید. این روش خرابی‌های کمتری نسبت به سوزاندن چوب با شعله آتش دارد.
لطفاً در این سبک از سشوار خانگی استفاده نکنید. این دستگاه‌ها توان کافی برای ایجاد گرمای زیاد و کار کردن در طولانی مدت را ندارند.
سنباده کاری برای پاک کردن رنگ
همان‌طور که می‌دانید سنباده لایه بردار خوبی است. به حدی لایه برداری با سنباده دقیق و تمیز است که حتی شرکت‌های تولیدکننده ورق‌های چوبی با استفاده از دستگاه‌های صنعتی سنباده زن (درام سندر) ورق‌های چوبی پرس شده را لایه برداری و هم‌سطح می‌کنند.
حتی برخی شرکت‌های فعال در زمینه رنگ چوب از دستگاه‌های صنعتی براش برای پاک کردن رنگ بهره می گیرند.
شما می‌توانید با استفاده دستگاه‌های سنباده زن برقی مانند سنباده دیسکی (پلیشر)، سنباده گرد لرزان، سنباده لرزان و … و نصب ورق سنباده زبر (۶۰، ۸۰، ۱۰۰ و …) رنگ را از روی چوب پاک کنید. در این روش معمولاً با توجه به چسبیدن رنگ به ورق سنباده، مجبور خواهید بود چندین بار ورق سنباده را تمیز کنید و یا اینکه رنگ را با فرچه سیمی و گازوئیل از روی ورق پاک کنید.
استفاده از رنگ پاک کن
مایع رنگ پاک کن انواع مختلفی دارد. در کشورهای پیشرفته محلول‌های زیادی برای پاک کردن رنگ یافت می‌شود. رنگ پاک کن در نمونه‌های شیمیایی و حتی پایه آب هم یافت می‌شود. از آنجایی که سلامت و امنیت افراد در آن سوی مرزها اهمیت زیادی دارد اساتید به‌راحتی و با تجهیزات ایمنی استاندارد رنگ را پاک می‌کنند.
رنگ پاک کن‌های رایج در ایران از نوع شیمیایی و فوق‌العاده خطرناک هستند. حتی یک بار بوییدن این اسید به مخاط و ریه شما آسیب جدی وارد می‌کند؛ و معمولاً با نام اسید رنگ پاک کن هم شناخته می‌شوند. برای اجرای این محلول‌ها باید لباس مخصوص جنگ‌های شیمیایی بر تن کنید!
روش اجرای اسید رنگ پاک کن
رنگ پاک کن را با توجه به دستورالعمل نوشته شده روی قوطی، با قلم مو روی رنگ اجرا کنید. پس از چند دقیقه (۳ تا ۳۰ دقیقه، با توجه به فرمول شرکت سازنده) این محلول باعث شل شدن و چروک شدن رنگ زیرین می‌شود. در بیشتر موارد رنگ شبیه به تاول می‌شود. پس از اینکه مطمئن شدید مراحل واکنش شیمیایی به اتمام رسید، با استفاده از کاردک و یا لیسه رنگ را از روی سطح کار بردارید.
اگر با یک بار اجرای رنگ پاک کن به نتیجه نرسیدید، می‌توانید تا سه مرتبه هم این کار را انجام دهید و به چوب خام برسید. در پایان با سنباده کل کار را سنباده کاری کنید و رنگ پایانی مد نظرتان را اجرا کنید. نکته پایانی اینکه برای اجرای بهتر واکنش شیمیایی می‌توانید با ایجاد خراش و خط روی رنگ اثر این محلول را بیشتر کنید.
توجه: در این روش حتماً از ماسک و دستکش و عینک استفاده شود و محلول به هیچ عنوان با دست و اعضا بدن تماس پیدا نکند.
تأثیر تینر فوری برای زدودن رنگ
این روش در موارد بسیار خاص اجرا می‌شود و بهترین روش نیست. در این بخش فقط به معرفی اجمالی این روش می‌پردازیم تا دید کلی در این مورد داشته باشید. برای رنگ برداری سازه‌هایی که ابعاد کوچک دارند می‌توانید از تینر فوری ۲۰.۰۰۰ استفاده کنید.
فرض کنید جاسوئیچی یا یک قطعه کوچک چوبی در این ابعاد و کمی بزرگ‌تر دارید. قطعه را به تینر آغشته کنید و سریع در داخل کیسه پلاستیکی کوچک قرار دهید. کیسه پلاستیکی مانع از بخار شدن سریع تینر می‌شود. پس از چند دقیقه مشاهده خواهید کرد که تینر رنگ را به اصطلاح می‌سوزاند و رنگ از روی چوب آزاد می‌شود.
هرچه چوب بیشتر به تینر آغشته شود و تینر زمان بیشتری برای واکنش داشته باشد، رنگ بهتر از روی چوب پاک می‌شود.
پاک کردن رنگ با ضد زنگ
از این روش بیشتر برای پاک کردن سطوح فلزی استفاده می‌شود. برخی اساتید ضد زنگ را روی رنگ اجرا می‌کنند و پس گذشت دقایقی رنگ زیرین نرم و با کاردک جدا می‌گردد. در پایان با استفاده از سنباده کل کار را سنباده کاری کنید و رنگ جدید را اجرا نمایید.
البته این روش زیاد مناسب چوب نیست. ممکن است در مرحله پاک کردن، ضد زنگ به بافت چوب نفوذ کند و چوب دوباره رنگی شود. این روش برای سازه‌های فلزی احتمالاً گزینه بهتری هست.
پاک کننده رنگ مادون قرمز
از جمله روش‌های پاک کردن رنگ بر اساس حرارت استفاده از دستگاه پاک کننده مادون قرمز است. این روش به رنگ پاک کن بی صدا (Silent Paint Remover) معروف شده است.
اپراتور سطح رنگ شده را توسط بازتاب‌های حرارتی اشعه‌ی مادون قرمز (infrared) گرم می‌کند. در این فرایند رنگ خیلی سریع حالت خمیری پیدا کرده و با کاردک از سطح جدا می‌شود. روش ایجاد و استفاده از حرارت در این دستگاه همانند دستگاه‌های پرس وکیوم در ساخت کابینت‌های ممبران است.
این دستگاه برای رنگ برداری سطوح رنگ شده چوبی کاربرد زیادی دارد. رنگ بردار مادون قرمز در پاک کردن انواع رنگ، وارنیش و لاک، چسب و رنگ‌های سیلیکونی بسیار کارا است.
از مزایای این روش و این دستگاه می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
بی صدا بودن، عدم تولید گرد رنگ و مواد سمی و سربی و در نتیجه بدون نیاز به وکیوم، بدون بو و دود، کنترل میزان دما بر اساس نوع و ضخامت رنگ.
بازدهی بالای کار در سطوح وسیع، بدون لرزش و کم استهلاک، سازگاری با محیط زیست.
هزینه راه‌اندازی پایین و بدون نیاز به تیغه یا صفحه ساب.
نرم کردن هم‌زمان رنگ و بتونه‌ی زیر آن.
امکان اجرای رنگ بلافاصله پس از رنگ برداری.
هم‌زمان با رنگ برداری قارچ و کپک روی چوب همچنین رطوبت آن را از بین می‌برد.
نه‌تنها در سطح صاف بلکه در رنگ برداری حجم‌ها هم کاربرد خوبی دارد.
مناسب برای رنگ برداری در فضای باز یا فضاهای بسته و کارگاهی.
پاک کردن رنگ با استفاده از دستگاه‌های رنگ تراش
از جمله روش‌های مرسوم پاک کردن رنگ از روی سطوح چوبی استفاده از دستگاه‌های رنگ تراش (Paint shaver) است. این دستگاه‌ها کارکردی شبیه به رنده برقی دارند که برای برداشتن لایه رنگ از روی چوب باز طراحی شده‌اند.
از جمله محصولات موجود می‌توان به برند متابو (metabo) در محصول رنگ تراش خود با نام LF 724 Paint Remover اشاره کرد که با یک تیغه استوانه‌ای شکل مجهز به تیغه‌های سایلنت (زنبوری) امکان کف تراشی و بغل تراشی سازه‌های چوبی مخصوصاً درب و پنجره‌های چوبی را فراهم آورده است.
این دستگاه از یک موتور پرسرعت یونیورسال ۱۰۰۰۰ دور متصل به صفحه استوانه‌ای گردان تشکیل شده است که تیغه‌ها در قسمت کف استوانه به‌منظور کف تراشی و روی بدنه استوانه جهت بغل تراشی نصب شده‌اند. قسمت گردان این تیغه تا ۰.۳ میلی‌متر در عمق و ۰.۱۵ میلی‌متر در کناره‌ها امکان تنظیم باربرداری را دارد.
استفاده از تیغچه‌های زنبوری با چهار لبه بُرنده (با کند شدن هر لبه می‌توان پیچ وسط تیغه را باز کرده و از ضلع دیگر تیغه استفاده نمود) موجب بهبود عملکرد و کیفیت لایه برداری و کاهش صدای دستگاه شده است.
برند ناشناخته‌ی دیگری با نام Sarato نیز محصولی با کارایی مشابه تولید کرده که حداقل در ظاهر کپی محض رنگ تراش متابو است. هیتاچی (Hitachi) و ماکیتا (Makita) نیز وارد این رقاب شده‌اند که البته به ساخت یک گجت متصل به مینی فرز بسنده کرده‌اند.
ابزار رنگ تراش برای رنگ برداری یکنواخت از صفحات (سطوح صاف و بدون حجم) چوبی مناسب است و سرعت کار را افزایش خواهد داد. قبل از شروع رنگ برداری با این دستگاه مطمئن شوید که سطح زیر رنگ عاری از میخ و منگنه باشد.
کمپانی پرتل کیبل (PORTER-CABLE) هم در مدل PORTER CABLE 7403 ابزاری مشابه برای رنگ برداری از سطوح چوبی ساخته است که یک سنباده گردان است با قابلیت‌های افزوده جهت رنگ برداری از سطوح همواری چون پارکت یا لمبه.
در این مدل قیدهایی برای تنظیم ارتفاع رنگ زدایی و رنگ برداری یکنواخت طراحی شده است که بیشتر در بازسازی پارکت‌های چوبی استفاده می‌شود. رنگ بری با استفاده از سنباده طیف گسترده‌ای از ابزارها را تشکیل داده است و در ایران نیز روشی رایج در پاک کردن رنگ است.
رنگ بری با استفاده از فشار آب
در این روش از پمپ‌های هیدرولیکی فشار بالا برای تأمین فشار موردنیاز (معمولاً بیش از ۱۰۰ bar) رنگ برداری از سطوح استفاده می‌شود. با ترکیب این فشار با دانه‌های سیلیس (مانند روش سند بلاست) می‌توان به قدرت رنگ بری بسیار بیشتری رسید که برای رنگ زدایی سطوح فلزی بسیار کارا است.
بیشتر کاربرد این روش در رنگ بری سطوح فلزی است. مخصوصاً در جاهایی که محدودیت استفاده از مواد شیمیایی یا استفاده از حرارت وجود دارد (مانند مخازن سوخت و گازهای اشتعال زا) از این روش استفاده می‌شود.
در یکی از روش‌های رنگ بری در عرشه‌های چوبی (Wooden deck) از فشار آب به‌منظور پاک کردن رنگ‌های پس داده شده در مرحله رنگ پاک کن شیمیایی استفاده می‌شود. نمای چوبی ساختمان‌ها، کف پوش‌های چوبی فضای آزاد و استخرها و اسکله‌های چوبی را می‌توان با این روش رنگ بری نمود.
چگونه شاپان را از روی چوب پاک کنیم؟
شاپان همیشه به‌عنوان آستری و اولین رنگ روی چوب اجرا و مستقیم جذب بافت چوب می‌گردد. در این حالت استفاده از محلول‌های رنگ پاک کن رایج راهکار مناسب نیست. شما می‌توانید برای پاک کردن شاپان از تکنیک سنباده کاری استفاده کنید و لایه‌ای از چوب را بردارید تا شاپان پاک شود.
نکته‌های ایمنی در زمان پاک کردن رنگ چوب
در پاک کردن چوب مهم‌ترین مورد که باید به آن توجه داشته باشید، ایمنی در بخش تنفس است. بدون شک در مرحله سنباده کاری و کار با رنگ پاک کن‌های شیمیایی، نیاز به یک ماسک قوی و حرفه‌ای برای در امان ماندن از شر گاز و غبار خطرناک دارید.
این غبار فقط گرد چوب نیست، بلکه شامل مواد شیمیایی و در برخی موارد سرب است. همان‌طور که در بالا اشاره کردیم، اگر گاز رنگ پاک کن را تنفس کنید تا روزها درگیر عوارض آن خواهید بود.
این گاز به چشمان شما هم آسیب خواهند رساند و استفاده از عینک مقاوم در برابر گاز و خاک هم گزینه دیگری هست که باید رعایت کنید. دستکش هم یکی دیگر از تجهیزات موردنیاز شماست. هرچه لوازم ایمنی بیشتری داشته باشید، کار را با دقت و کیفیت بیشتری انجام خواهید داد.
لطفاً شما هم تجربیات خود از پاک کردن رنگ چوب را با ما در قسمت دیدگاه‌های همین نوشته در میان بگذارید.
